Kryteria wyboru najkorzystniejszej oferty

Zamawiający wybiera ofertę najkorzystniejszą posługując się przy tym kryteriami wyboru najkorzystniejszej ofert. Owe kryteria są określane przez Zamawiającego i zamieszczane w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ) oraz w ogłoszeniu o zamówieniu. Wykonawca ma pełne prawo do poznania wszystkich kryteriów jakimi będzie kierował się Zamawiający przy wyborze oferty najkorzystniejszej.==> art. 91 PZP

Zastosowanie kryteriów ma na celu wybór oferty najkorzystniejszej, którą zgodnie z art. 2 ust. 5 ustawy PZP jest oferta, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego, albo oferta z najniższą ceną, a w przypadku zamówień publicznych w zakresie działalności twórczej lub naukowej, których przedmiotu nie można z góry opisać w sposób jednoznaczny i wyczerpujący - oferta, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego. Powyższe oznacza, że ustawodawca pozostawił Zamawiającemu decyzję co do wyboru kryteriów .Zasadą jest zatem, iż  Zamawiający może wskazać jako kryterium cenę lub cenę i inne kryteria. Wyjątkiem od tej zasady jest prowadzenie postępowania, którego przedmiotem jest działalność twórcza lub naukowa. Wówczas Zamawiający ma obowiązek zastosować poza ceną inne kryteria. 

W dniu 19 paździenika 2014 roku, weszła w życie nowelizacja, która w znacznym stopniu ograniczyła swobodę Zamawiającego przy stosowaniu w postępowaniu ceny jako jedynego kryterium oceny ofert. I tak, Zamawiający, zgodnie z art. 91 ust. 2a, ma możliwość stosowania ceny jako jedynego kryterium wyboru oferty najkorzystniejszej w sytuacji gdy przedmiot zamówienia jest powszechnie dostępny i ma ustalone standardy jakościowe. Wykładnia pojęć "powszechnej dostępności" oraz "ustalonych standardów jakościowych" została poczyniona w związku z brzmieniem art. 70 ust. 1 ustawy Pzp dotyczącym możliwości stosowania trybu zapytania o cenę. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zgodnie z Orzeczeniem Głównej Komisji Orzekającej z dnia 20 lutego 2012 r. BDF1/4900/6/5/RN-2/12/77 „Przesłankę "powszechności", o której stanowi art. 70 p.z.p. należy rozumieć jako możliwość realizacji typowych w danej branży zamówień, przez większość podmiotów tej branży. Z kolei "ustalone standardy jakościowe" - jako wyroby odpowiadające przeciętnym wymaganiom - przeciętne typy, wzorce, rodzaje (gatunki), wynikające z przyjętych dla tych produktów norm określonych przepisami prawa, jak i wymaganiom przyjętym jako normy w powszechnym odbiorze konsumenckim”.

Natomiast, zgodnie z orzeczeniem Głównej Komisji Orzekającej z dnia 28 czerwca 2010 r. BDF1/4900//44/50/10/1227 „ustawowe pojęcie "powszechnie dostępny" należy rozumieć jako "dotyczący wszystkich, wszystkiego", "ogólny", podobnie jak "ustalone standardy jakościowe" pojmowane jako "przeciętne typy, wzorce, rodzaje (gatunki), wyroby odpowiadające przeciętnym wymaganiom" oraz „dostawy i usługi powszechnie dostępne to dobra popularne i łatwo osiągalne, zaspokajające potrzeby wszystkich kategorii odbiorców publicznych i prywatnych, które oferuje się wszędzie, zarówno na rynku lokalnym, jak i krajowym. Do usług powszechnie dostępnych o ustalonych standardach zalicza się, m.in. usługi sprzątania pomieszczeń, mycia szyb, prania, usługi żywienia, proste usługi poligraficzne itp.”.

-----------------------------------

Zgodnie z wyrokiem KIO z dnia 5 października 2011r. o sygn. KIO/KD 75/11 „ustalone standardy jakościowe" to znormalizowane cechy dostaw lub usług, spełniające przeciętne wymagania stawiane dla danego asortymentu (grupy towarowej), dzięki którym nie jest wymagane indywidualne podejście do ich wykonania. Tryb art. 70 p.z.p. nie może być zatem stosowany do zamawiania dostaw lub usług nietypowych, wymagających szczególnych kwalifikacji bądź wyjątkowego zastosowania”, 

-----------------------------------

Zgodnie z orzeczeniem Głównej Komisji Orzekającej z dnia 6 czerwca 2013 r., BDF1/4900/20/25/RN-8/13/RWPD-171 „Ustalony standard jakościowy, to przeciętny a jednocześnie wzorcowy i niezmienny model jakości pewnej rzeczy”.

----------------------------------

O powszechnej dostępności „produktu" decyduje z jednej strony możliwość jego nabycia przez każdego zainteresowanego oraz z drugiej możliwość zrealizowania danego zamówienia przez każdy podmiot działający w danej branży usług lub dostaw. Pojęcie ustalonych standardów jakościowych natomiast interpretujemy jako powtarzalny, typowy i ogólny charakter danego przedmiotu, odpowiadający ogólnym wymaganiom przeciętnego nabywcy, nie zaś indywidualnym potrzebom danej jednostki. Ustalone standardy jakościowe to przeciętne normy danego produktu, uregulowane prawem bądź zwyczajem i tradycją. Produkty o ustalonych standardach jakościowych są łatwo dostępne dla każdego zainteresowanego ich nabyciem. Konsekwencją posiadania przez dostawy lub usługi dwóch wyżej opisanych cech, jest możliwość dokonanie wyboru najkorzystniejszej oferty jedynie poprzez zastosowanie kryterium ceny. 

Przy interpretacji pojęcia zamówień powszechnie dostępnych o ustalonych standardach jakościowych zasadne jest ponadto zastosowanie wykładni celowościowej tj. analiza jaki cel przyświecał ustawodawcy podczas formułowania przepisu o danym brzmieniu. Bez wątpienia intencją ustawodawcy było umożliwienie dokonywania zakupów drobnych dostaw, usług lub robót budowlanych służących zabezpieczeniu bieżących potrzeb Zamawiającego.

Produkt typowy, przeciętny, w żadnym razie nie może być produktem charakteryzującym się złożonością wykonania. Zwykle jest to rzecz gotowa, niewymagająca dodatkowej obróbki. Produkty typowe ponadto, dają się w łatwy sposób porównać.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Reasumując:

Zamawiający może dokonać wyboru oferty najkorzystniejszej na podstawie kryterium ceny jeżeli przedmiot postępowania - dostawy, usługi lub roboty budowlane:

- są powszechnie dostępne

- mają ustalone standardy jakościowe

Dodatkowo Zamawiający, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 tj.

1)   jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych;

2)   inne, niż określone w pkt 1, państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej == patrz artykuł podmioty zobowiązane do stosowania ustawy Pzp,

są uprawnione do wyboru oferty najkorzystniejszej wyłącznie na podstawie kryterium ceny jeżeli:

-uwzględniły w opisie przedmiotu zamówienia koszty ponoszone w całym okresie korzystania z przedmiotu zamówienia

- sposób uwzględnienia przedstawiły w załączniku do protokołu z postępowania o udzielenie zamówienia.

Należy dodatkowo podkreślić, że ustawodawca w dużym stopniu utożsamił przesłanki stosowania wyłącznie kryterium ceny w postępowaniu oraz przesłanki zastosowania trybu zapytania o cenę. Jeżeli zatem spełniamy przesłanki zastosowania wyłącznie kryterium ceny a ponadto przedmiotem zamówienia są dostawy lub usługi o wartości poniżej progów unijnych wówczas możemy bez wahania zastosować tryb zapytania o cenę.

Ustawodawca ograniczył swobodę Zamawiającego w stosowaniu wyłącznie kryterium ceny....czy jednak osiągnie zamierzony cel?

Moim zdaniem nie. Zamawiający, chcąc się ustrzec przed zarzutami bezprawnego stosowania wyłącznie kryterium ceny, będą sięgać po "łatwe do zastosowania kryteria" typu: termin wykonania, warunki gwarancji czy serwisu, które nie w każdym przypadku sprawią, że Zamawiający wybierze ofertę dla siebie najkorzystniejszą, nie zawsze bowiem drugie ustanowione kryterium będzie miało dla niego znaczenie. 

W poprzednio obowiązującym stanie prawnym Zamawiający sięgał wyłącznie po kryterium ceny ale w SIWZ wskazywał jakie parametry czy standardy przedmiot zamówienia powinien spełniać. Wskazywał wprost.... 36 miesięcy gwarancji i otrzymywał przedmiot zamówienia spełniający jego wymagania. PRZYKŁADOWO, aktualnie może się okazać, że będzie zobowiązany do wyboru oferty z przedłużoną gwarancją w wyższej cenie jeżeli z bilansu ceny i innych kryteriów taki wybór będzie wynikał lub do wyboru oferty z niższą ceną a zapewniającą krótszy okres gwarancyjny.

Kryteria, podstawę wyboru, Zamawiający musi wskazać w SIWZ wraz z ich znaczeniem oraz sposobem w jaki będzie oceniał na ich podstawie ofertę. Znaczenie kryterium (waga) zostaje podana w liczbie procentowej, zakładając oczywiście, że łączna waga wszystkich kryteriów to 100 %.

Właściwe określenie kryteriów wyboru ma istotne znaczenie dla wyboru oferty najkorzystniejszej zarówno cenowo jak i pod względem standardu realizacji – efektywności ekonomicznej.

Kształtowanie kryteriów należy do obowiązków Zamawiającego, który nie ma pełnej dowolności przy podejmowaniu tej czynności. Zamawiający musi mieć na uwadze, że kryteria muszą być uzasadnione potrzebami Zamawiającego, adekwatne do przedmiotu zamówienia.

Zamawiający ma obowiązek określić kryteria jasno i precyzyjnie, tak by nie pozostawiać Wykonawcom możliwości swobodnej ich interpretacji. Takie właśnie zachowanie Zamawiającego powinno mieć miejsce przy każdej czynności podejmowanej w postępowaniu.

Ustawodawca wskazał przykładowe kryteria wyboru najkorzystniejszej oferty i jest to:

1. Cena lub,
2. Cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia i tu:

• jakość,
• funkcjonalność, 
• parametry techniczne, 
• aspekty środowiskowe, 
• aspekty społeczne, 
• aspekty innowacyjne, 
• serwis, 
• termin wykonania zamówienia,
• koszty eksploatacji.

Katalog jest otwarty, co pozwala Zamawiającemu na formułowanie własnych kryteriów wyboru najkorzystniejszej oferty.

Sposób oceny powinien być tak sformułowany by nie pozwalać na zastosowanie subiektywnego czynnika przy ocenie ofert. Sposób oceny misi być w pełni obiektywny i wymierny. Wynik każdej oferty musi być możliwy do wyliczenia i podania jako liczba konkretnych punktów.

Instytucja kryteriów oceny ofert ma na celu wyłonienie w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, oferty najkorzystniejszej ekonomicznie. Kryteria muszą się zatem odnosić do przedmiotu zamówienia, nie zaś do właściwości podmiotowej Wykonawców. Zdolność Wykonawcy do realizacji przedmiotu zamówienia bada się poprzez warunki udziału w postępowaniu. Spełnienie przez Wykonawcę warunków udziału w postępowaniu, dopuszcza ofertę do badania i oceny. Jeżeli natomiast Wykonawca nie spełnia warunków udziału w postępowaniu, wówczas jego oferta zostaje uznana za odrzuconą jeszcze przed etapem badania i oceny ofert. Tak więc kolejność jest następująca: najpierw Zamawiający bada właściwości podmiotowe Wykonawcy poprzez sprawdzenie spełnienia warunków udziału w postępowaniu, dopiero później bada i ocenia oferty poprzez zastosowanie wskazanych wcześniej i obiektywnych kryteriów. Jedynym wyjątkiem od zasady zakazu stosowania „ kryteriów podmiotowych”, jest możliwość ustalania kryteriów odnoszących się do właściwości Wykonawcy w postępowaniach o udzielenie zamówienia, których przedmiotem są usługi niepriorytetowe (art. 5 ust. 1 ustawy PZP).

Kryteria muszą być tworzone zgodnie z zasadami zamówień publicznych, w tym zgodnie z zasadą równego traktowania Wykonawców.

Cechy kryterium to zatem: powiązanie z przedmiotem zamówienia, obiektywny charakter oraz wymierność ( realna możliwość porównania ofert).

Dyrektywy unijne regulujące kwestię zamówień publicznych ( dyrektywa klasyczna (2004/18/WE) i dyrektywa sektorowa (2004/17/WE) przewidują dwie grupy kryteriów uwzględnianych przy udzielaniu zamówień publicznych:  kryterium oferty najkorzystniejszej ekonomicznie oraz kryterium najniższej ceny. Jeżeli wybieramy ofertę najkorzystniejszą ekonomicznie to możemy zastosować przykładowo następujące kryteria:

• Jakość,
• Cena,
• Wartość techniczna,
• Właściwości estetyczne i funkcjonalne,
• Aspekty środowiskowe,
• Koszty użytkowania,
• Rentowność,
• Serwis posprzedażowy,
• Wartość techniczna oraz pomoc techniczna
• Termin lub czas dostarczenia lub realizacji,
• Zobowiązania związane z dostarczeniem części zamiennych,
• Bezpieczeństwo dostaw.

Czytaj również:

Kryteria mierzalne - zastosowanie

Kryterium jakości - zastosowanie